بیماری‌هایی که ریسک ابتلا به سندرم تونل کارپال را افزایش می‌دهند

برخی بیماری‌ها و شرایط جسمی می‌توانند احتمال ابتلا به سندرم تونل کارپال را افزایش دهند:

• دیابت: آسیب به اعصاب محیطی
• آرتریت روماتوئید: التهاب گسترده در مفاصل
• کم‌کاری تیروئید: تورم بافت‌ها
• چاقی: افزایش فشار روی مچ دست
• نارسایی کلیه و لنف‌ادم: احتباس مایعات و تورم بافتی.

همچنین، زنان باردار یا در دوران یائسگی به دلیل تغییرات هورمونی بیشتر در معرض این بیماری هستند. ساختار استخوانی کوچک‌تر در زنان نیز می‌تواند فضای تونل کارپال را محدود کرده و فشار بیشتری به عصب وارد کند.

تشخیص سندرم تونل کارپال توسط پزشک مراحل، آزمایش‌ها و نکات کلیدی

چرا تشخیص زودهنگام سندرم تونل کارپال اهمیت دارد؟

سندرم تونل کارپال (Carpal Tunnel Syndrome) یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عصبی دست است که در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع، می‌تواند منجر به آسیب دائمی عصب مدیان، ضعف عضلات کف دست و کاهش عملکرد حرکتی شود. تشخیص سریع و دقیق توسط پزشک متخصص، کلید پیشگیری از عوارض جدی این بیماری است.

مراحل تشخیص سندرم تونل کارپال

۱. بررسی علائم بالینی و سابقه بیمار

پزشک ابتدا با پرسش‌هایی درباره علائم شما شروع می‌کند:

• آیا بی‌حسی یا گزگز در انگشتان دارید؟
• آیا درد هنگام گرفتن فرمان ماشین یا تلفن احساس می‌کنید؟
• آیا شب‌ها با درد یا بی‌حسی از خواب بیدار می‌شوید؟

نکته مهم: اگر بی‌حسی در انگشت کوچک وجود داشته باشد، احتمالاً مشکل دیگری غیر از سندرم تونل کارپال مطرح است، چون عصب مدیان این انگشت را پوشش نمی‌دهد.

۲. معاینه فیزیکی دست و مچ

پزشک با انجام تست‌هایی مانند:

• بررسی قدرت عضلات کف دست
• تست حس انگشتان
• فشار یا ضربه روی عصب مدیان

می‌تواند علائم تحریک عصبی را ارزیابی کند. این تست‌ها معمولاً علائم را در لحظه فعال می‌کنند و به تشخیص کمک می‌کنند.

۳. تصویربرداری و آزمایش‌های تخصصی

سونوگرافی مچ دست تصویر واضحی از تاندون‌ها و عصب مدیان ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد آیا عصب تحت فشار است یا نه.

الکترومیوگرافی (EMG) با استفاده از سوزن‌های نازک، فعالیت الکتریکی عضلات بررسی می‌شود. این تست آسیب به عضلات کنترل‌شده توسط عصب مدیان را مشخص می‌کند.

تست هدایت عصبی (Nerve Conduction Study) دو الکترود روی پوست قرار می‌گیرند و شوک الکتریکی کوچکی از طریق عصب مدیان عبور داده می‌شود. اگر سرعت انتقال سیگنال کاهش یافته باشد، احتمال سندرم تونل کارپال بالا می‌رود.

تصویربرداری با اشعه ایکس (X-ray) برای رد سایر علل درد مچ مانند شکستگی یا آرتریت استفاده می‌شود، اما در تشخیص مستقیم سندرم تونل کارپال کاربرد محدودی دارد.

تمرینات تخصصی برای کاهش علائم سندرم تونل کارپال

تمرینات کششی و تقویتی نقش مهمی در کاهش فشار روی عصب مدیان و بهبود علائم سندرم تونل کارپال دارند. این تمرینات باعث افزایش انعطاف‌پذیری، کاهش التهاب و بهبود گردش خون در ناحیه مچ و دست می‌شوند. در ادامه، بهترین تمرینات را با جزئیات کامل بررسی می‌کنیم:

۱. چرخش مچ دست (Wrist Rotations)

• دست‌ها را در حالت آزاد نگه دارید.
• فقط با حرکت مچ، دست‌ها را به بالا، پایین، چپ و راست بچرخانید.
• این حرکت را ۴ بار تکرار کنید.
• مزیت: افزایش گردش خون و کاهش خشکی مفصل.

۲. کشش انگشتان (Finger Stretch)

• انگشتان را تا حد ممکن باز کنید و سپس رها کنید.
• این حرکت را ۴ بار تکرار کنید.
• مزیت: کاهش گرفتگی عضلات کف دست.

۳. کشش شست (Thumb Stretch)

• با دست مخالف، شست را به آرامی به عقب فشار دهید تا کشش ملایمی حس شود.
• ۴ بار تکرار کنید.
• مزیت: کاهش فشار روی عصب مدیان در ناحیه شست.

۴. کشش دعا (Prayer Stretch)

• کف دست‌ها را زیر چانه به هم بچسبانید.
• بدون جدا کردن کف دست‌ها، آن‌ها را به سمت پایین تا ناحیه کمر حرکت دهید.
• تا ۳۰ ثانیه نگه دارید و ۲ تا ۴ بار تکرار کنید.
• مزیت: باز کردن تونل کارپال و کاهش التهاب.

۵. کشش فلکسور مچ (Wrist Flexor Stretch)

• کف دست را رو به بالا نگه دارید.
• دست را به سمت زمین خم کنید.
• با دست دیگر، کشش را بیشتر کنید و تا ۳۰ ثانیه نگه دارید.
• روی هر دست ۲ تا ۴ بار تکرار کنید.
• مزیت: کاهش فشار روی عضلات جلوی ساعد.

۶. کشش اکستنسور مچ (Wrist Extensor Stretch)

• کف دست رو به پایین باشد.
• دست را به سمت زمین خم کنید.
• با دست دیگر، کشش را بیشتر کنید و تا ۳۰ ثانیه نگه دارید.
• روی هر دست ۲ تا ۴ بار تکرار کنید.
• مزیت: کاهش گرفتگی عضلات پشت ساعد.

۷. گلاید تاندون نوع اول (Tendon Glide Type 1)

• انگشتان را صاف نگه دارید.
• به‌تدریج از هر بند انگشت خم کنید تا مشت کامل شکل بگیرد.
• هر حالت را ۳ ثانیه نگه دارید.
• ۵ تا ۱۰ بار تکرار کنید.
• مزیت: بهبود حرکت تاندون‌ها و کاهش چسبندگی.

۸. گلاید تاندون نوع دوم (Tendon Glide Type 2)

• انگشتان را صاف نگه دارید.
• فقط از بند اول خم کنید تا حالت "L" شکل بگیرد.
• سپس انگشتان را به کف دست نزدیک کنید.
• هر حالت را ۳ ثانیه نگه دارید.
• مزیت: تقویت هماهنگی عضلات و تاندون‌ها.

۹. تکان دادن دست‌ها (Shake It Out)

• دست‌ها را به‌آرامی تکان دهید.
• مخصوصاً هنگام بیدار شدن با درد یا بی‌حسی.
• مزیت: تحریک جریان خون و کاهش فشار عصبی.

۱۰. مشت تا علامت توقف (Fist to Stop Sign)

• مشت ببندید، سپس انگشتان را باز کنید تا به سمت سقف اشاره کنند.
• ۵ تا ۱۰ بار تکرار کنید.
• مزیت: تقویت عضلات کف دست و مچ.

چرا شناخت عوارض سندرم تونل کارپال اهمیت دارد؟

سندرم تونل کارپال (Carpal Tunnel Syndrome) یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عصبی دست است که در صورت بی‌توجهی به علائم اولیه، می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی و غیرقابل‌برگشت شود. شناخت عوارض این بیماری به شما کمک می‌کند تا در مراحل ابتدایی اقدام به درمان کرده و از ناتوانی‌های حرکتی و عصبی جلوگیری کنید.

مهم‌ترین عوارض سندرم تونل کارپال

۱. آسیب دائمی به عصب مدیان

فشار مزمن روی عصب مدیان می‌تواند باعث تخریب ساختار عصبی شود. این آسیب ممکن است منجر به بی‌حسی دائمی، درد مزمن یا از دست دادن کامل حس در انگشتان شست، اشاره و میانی شود.

۲. تحلیل عضلات کف دست (آتروفی عضلانی)

در موارد پیشرفته، عضلات پایه شست دچار تحلیل می‌شوند. این وضعیت باعث کاهش قدرت گرفتن اشیاء، افت عملکرد حرکتی و اختلال در انجام کارهای روزمره مانند نوشتن، تایپ یا باز کردن در بطری می‌شود.

۳. کاهش مهارت‌های دستی و دقت حرکتی

با پیشرفت بیماری، هماهنگی بین انگشتان و مچ کاهش می‌یابد. فرد ممکن است در انجام حرکات دقیق مانند بستن دکمه، استفاده از ابزار یا انجام کارهای هنری دچار مشکل شود.

۴. درد مزمن و اختلال خواب

درد شبانه یکی از علائم رایج سندرم تونل کارپال است. در صورت عدم درمان، این درد می‌تواند مزمن شده و باعث اختلال در خواب، خستگی روزانه و کاهش تمرکز شود.

۵. ناتوانی شغلی و اجتماعی

در موارد شدید، فرد ممکن است توانایی انجام وظایف شغلی خود را از دست بدهد. این موضوع می‌تواند منجر به کاهش بهره‌وری، غیبت‌های مکرر از محل کار و حتی تغییر شغل شود.

پیشگیری و درمان سندرم تونل کارپال

برای پیشگیری از این بیماری، توصیه می‌شود:

• از فشار زیاد هنگام تایپ یا استفاده از ابزارها خودداری کنید
• به‌طور منظم استراحت کرده و مچ و ساعد خود را کشش دهید
• از وضعیت‌های نامناسب مچ در محل کار پرهیز کنید

درمان‌ها سندرم تونل کارپال

• استراحت و اصلاح الگوی استفاده از دست
• استفاده از آتل و بریس
• تزریق استروئید در موارد متوسط
• جراحی در موارد شدید یا مقاوم به درمان‌های محافظه‌کارانه.

نتیجه‌گیری

سندرم تونل کارپال یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی دست است که با علائمی مانند بی‌حسی، درد و ضعف عضلانی بروز می‌کند. عوامل متعددی مانند بیماری‌های زمینه‌ای (دیابت، آرتریت، کم‌کاری تیروئید)، ساختار استخوانی، احتباس مایعات، آسیب‌های قبلی و فشارهای شغلی می‌توانند ریسک ابتلا را افزایش دهند.

تشخیص دقیق با استفاده از معاینه فیزیکی، سونوگرافی، الکترومیوگرافی و تست هدایت عصبی انجام می‌شود. درمان شامل روش‌های غیرجراحی مانند استراحت، استفاده از آتل، تمرینات کششی و در موارد شدید، جراحی است.

با انجام تمرینات روزانه، اصلاح وضعیت مچ و مراجعه زودهنگام به پزشک می‌توان از عوارض جدی مانند آسیب دائمی عصب مدیان، تحلیل عضلات شست و ناتوانی حرکتی جلوگیری کرد.