شانه یخ زده چیست؟
شانه‌ی یخ‌زده یا چسبندگی کپسولی (Frozen Shoulder / Adhesive Capsulitis) یکی از اختلالات دردناک و محدودکننده‌ی مفصل شانه است که با کاهش دامنه‌ی حرکتی و درد مزمن همراه است. این بیماری معمولاً به‌صورت تدریجی آغاز می‌شود و در صورت عدم درمان مناسب، می‌تواند تا چند سال ادامه یابد. در این مقاله، به بررسی علل، مراحل بیماری، روش‌های درمانی، نقش فیزیوتراپی و تمرینات مؤثر برای بهبود این وضعیت پرداخته می‌شود.
آناتومی مفصل شانه و نقش کپسول مفصلی
مفصل شانه از نوع گوی و کاسه‌ای است که توسط کپسول مفصلی احاطه شده. این کپسول شامل رباط‌هایی است که سر استخوان بازو (humeral head) را به حفره‌ی گلنوئید در استخوان کتف متصل می‌کند. در شانه‌ی یخ‌زده، این کپسول ضخیم، سفت و ملتهب می‌شود و حرکت مفصل را محدود می‌کند. درد باعث کاهش استفاده از شانه می‌شود و این بی‌حرکتی، وضعیت را بدتر کرده و منجر به "یخ‌زدگی" مفصل می‌شود.
علائم بالینی شانه‌ی یخ‌زده
- درد مزمن و تیرکشنده در ناحیه‌ی شانه
- محدودیت شدید در حرکت‌های روزمره مانند لباس پوشیدن یا شانه کردن مو
- تشدید درد در شب و اختلال در خواب
- ناتوانی در انجام حرکات چرخشی یا بالا بردن دست
عوامل خطر و بیماری‌های مرتبط
علت دقیق شانه‌ی یخ‌زده مشخص نیست، اما عوامل زیر خطر ابتلا را افزایش می‌دهند:
- جنسیت و سن: بیشتر در زنان بین ۴۰ تا ۶۰ سال دیده می‌شود
- بی‌حرکتی طولانی: پس از جراحی، شکستگی یا سکته
- دیابت: ۱۰ تا ۲۰ درصد افراد دیابتی دچار این بیماری می‌شوند
- بیماری‌های زمینه‌ای: پارکینسون، بیماری‌های تیروئیدی، بیماری قلبی، سکته مغزی
- التهاب‌های مزمن: مانند تاندونیت یا بورسیت شانه
تشخیص شانه‌ی یخ‌زده
تشخیص شانه‌ی یخ‌زده معمولاً از طریق معاینه‌ی بالینی صورت می‌گیرد. پزشک با بررسی دامنه‌ی حرکت شانه، میزان محدودیت و درد را ارزیابی می‌کند. در برخی موارد، برای تشخیص دقیق‌تر، از تزریق ماده‌ی بی‌حس‌کننده استفاده می‌شود تا تفاوت بین درد ناشی از شانه‌ی یخ‌زده و سایر مشکلات مشخص شود. همچنین، در شرایط خاص ممکن است تصویربرداری‌هایی مانند MRI یا عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس انجام شود تا احتمال وجود بیماری‌هایی نظیر پارگی تاندون‌های روتاتور کاف یا آرتروز رد شود.
درمان‌های دارویی و غیرجراحی
هدف اصلی درمان، کاهش درد و حفظ دامنه‌ی حرکتی است:
درمان دارویی در شانه‌ی یخ‌زده با هدف کاهش درد، کنترل التهاب و تسهیل انجام تمرینات توان‌بخشی انجام می‌شود. این درمان‌ها معمولاً در مراحل اولیه بیماری یا در کنار فیزیوتراپی تجویز می‌شوند و نقش مهمی در جلوگیری از پیشرفت بیماری دارند.
۱. داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
داروهایی مانند ایبوپروفن (Advil)، ناپروکسن (Naprosyn)، و دیکلوفناک از جمله داروهای رایج در این گروه هستند. این داروها با کاهش التهاب در بافت‌های اطراف مفصل شانه، درد را کاهش داده و امکان انجام تمرینات حرکتی را فراهم می‌کنند.
- مزایا: دسترسی آسان، تأثیر سریع بر درد
- محدودیت‌ها: ممکن است در افراد با مشکلات گوارشی یا کلیوی محدودیت مصرف داشته باشند
۲. داروهای استروئیدی خوراکی
در مواردی که التهاب شدیدتر است یا NSAIDs کافی نیستند، پزشک ممکن است داروهای کورتونی خوراکی مانند پردنیزولون تجویز کند. این داروها اثر ضد التهابی قوی‌تری دارند و می‌توانند در مراحل اولیه بیماری مؤثر باشند.
- مزایا: کاهش سریع التهاب و درد
- محدودیت‌ها: مصرف طولانی‌مدت ممکن است عوارضی مانند افزایش قند خون، پوکی استخوان یا ضعف عضلانی ایجاد کند
۳. تزریق داخل مفصلی کورتون
تزریق مستقیم کورتیکواستروئیدها به داخل مفصل شانه یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کاهش التهاب موضعی است. این روش معمولاً در مراحل اولیه بیماری یا زمانی که درد شدید مانع انجام فیزیوتراپی می‌شود، انجام می‌گیرد.
- داروهای رایج: تریامسینولون، متیل‌پردنیزولون
- مزایا: اثر سریع و موضعی، کاهش درد و تسهیل حرکت
- محدودیت‌ها: تعداد دفعات تزریق باید محدود باشد (معمولاً ۲ تا ۳ بار در سال)
۴. داروهای شل‌کننده‌ی عضلانی
در برخی موارد، اسپاسم عضلانی اطراف شانه باعث تشدید درد و محدودیت حرکت می‌شود. داروهایی مانند متوکاربامول یا باکلوفن ممکن است برای کاهش اسپاسم تجویز شوند.
- مزایا: کاهش تنش عضلانی و تسهیل حرکت
- محدودیت‌ها: ممکن است باعث خواب‌آلودگی یا ضعف عمومی شوند
۵. داروهای ضد درد مرکزی
در موارد درد مزمن یا مقاوم، پزشک ممکن است داروهایی مانند گاباپنتین یا پره‌گابالین تجویز کند که بر سیستم عصبی مرکزی اثر می‌گذارند و درد عصبی را کاهش می‌دهند.
- مزایا: مناسب برای دردهای مزمن و تیرکشنده
- محدودیت‌ها: نیاز به تنظیم دوز دقیق و بررسی عوارض جانبی
۶. مکمل‌های تغذیه‌ای و ضد التهاب طبیعی
برخی پزشکان استفاده از مکمل‌هایی مانند امگا ۳، کورکومین (زردچوبه)، و ویتامین D را برای کاهش التهاب و بهبود عملکرد مفصل توصیه می‌کنند. این مکمل‌ها معمولاً به‌عنوان درمان کمکی در کنار داروهای اصلی استفاده می‌شوند.
خلاصه مقاله
شانه یخ‌زده اگر به موقع تشخیص داده و درمان شود، قابل کنترل و بهبود است. استفاده از درمان‌های غیرجراحی و انجام منظم تمرینات مناسب، می‌تواند به کاهش درد، بازگرداندن حرکت طبیعی شانه و جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک کند. برای بهترین نتیجه، مشاوره با پزشک متخصص و فیزیوتراپیست اهمیت بالایی دارد. در نهایت، توجه به این نکته ضروری است که درمان به موقع، کلید جلوگیری از آسیب‌های دائمی و بهبود کیفیت زندگی است..
.