درد شانه و شانه درد مزمن؛ چرا و چگونه درمان کنیم؟
درد شانه یکی از شکایات شایع ارتوپدی و اسکلتی عضلانی است که در هر سنی ممکن است رخ دهد و می‌تواند فعالیت‌های روزمره فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. شانه نقش حیاتی در تحرک، انعطاف و توانایی انجام کارهای معمولی مانند لباس پوشیدن، رانندگی و حتی خوابیدن دارد. گاهی اوقات شانه درد به دلیل التهاب یا کشیدگی عضلات ساده و گاهی به دلیل بیماری‌های جدی‌تر چون آرتروز یا پارگی رباط‌ها ایجاد می‌شود که نیازمند درمان تخصصی خواهد بود. شناخت علل، نشانه‌ها و راهکارهای درمان این عارضه مهم است، چراکه مراجعه به‌موقع به پزشک متخصص ارتوپد و درمان به موقع از عوارض جبران‌ناپذیر و مزمن جلوگیری می‌کند.
شانه چگونه دچار درد می‌شود؟
ساختار پیچیده شانه شامل استخوان‌ها، مفاصل (گلنوئید و هومروس)، رباط‌ها، تاندون‌ها و عضلاتی است که تحرک و ثبات این مفصل را تامین می‌کنند. به همین دلیل، آسیب یا التهاب هرکدام از این ساختارها می‌تواند موجب درد شود. از آنجا که شانه از پرتحرک‌ترین مفاصل بدن است، آسیب‌پذیری آن بالاست؛ حرکات تکراری، استفاده بیش از حد یا ضربه در حین ورزش یا کار، مهمترین زمینه‌های آسیب و درد شانه هستند. با افزایش سن یا وجود سبک زندگی کم‌تحرک، خطر ابتلا به مشکلات شانه نیز افزایش می‌یابد.
شایع‌ترین علل درد شانه
علل مختلفی برای درد شانه وجود دارد که برخی از آن‌ها خوش‌خیم و برخی نیازمند پیگیری جدی هستند. دانستن علت اصلی، نقش کلیدی در رسیدن به درمان صحیح ایفا می‌کند. مهمترین و رایج‌ترین علل شانه درد عبارت‌اند از:
- شانه یخ‌زده (Frozen Shoulder): وضعیتی دردناک همراه با سفتی و محدود شدن تدریجی دامنه حرکتی شانه که به ویژه در خانم‌های میانسال شایع است. در مورد بیماری شانه یخ زده مقاله ای نوشته شده که بهتر است مطالعه کنید.
- التهاب و پارگی تاندون روتاتور کاف: تاندون‌های روتاتور کاف وظیفه باز و بسته کردن و تثبیت شانه را دارند و آسیب آن‌ها بسیار شایع است.
- دررفتگی یا ناپایداری شانه: در اثر ضربات شدید یا حرکات ناگهانی، ممکن است مفصل شانه از جایگاه خود خارج شود.
- درد ارجاعی: درد شانه ممکن است ناشی از مشکلات گردن یا حتی بیماری‌های قلبی باشد و به اشتباه به شانه نسبت داده شود.
- آرتروز و اختلالات مفصلی: به خصوص در افراد مسن، فرسایش غضروف و پدیده آرتروز شانه رخ می‌دهد که با درد و کاهش حرکات همراه است.
- شکستگی‌ها: شکستگی استخوان‌های بازو یا ترقوه نیز می‌تواند باعث درد ناگهانی و شدید شانه شود.
- بیماری‌های روماتیسمی و التهابی: شرایطی مانند آرتریت روماتوئید یا سایر بیماری‌های خودایمنی نیز می‌توانند شانه را درگیر نمایند.
- درد ناشی از گردن: بیماری دیسک گردن یا اسپوندیلوز گردنی ممکن است منجر به درد، بی‌حسی و تیرکشیدن در شانه شود.
- کشیدگی و التهاب عضلات و رباط‌ها: انجام کارهای سنگین، حرکات پرقدرت ناگهانی یا فعالیت‌های تکراری باعث التهاب تاندونی و عضلانی می‌شود.
نقش سبک زندگی و فعالیت‌ها در درد شانه
در دنیای مدرن، بسیاری از افراد به دلیل سبک زندگی کم‌تحرک با نشستن‌های طولانی یا استفاده از رایانه، با ضعف عضلات شانه و درد مزمن مواجه‌اند. از سوی دیگر، فعالیت‌های ورزشی نامناسب یا بلند کردن اشیاء سنگین بدون رعایت اصول صحیح حرکتی موجب جنبه‌های آسیب‌زای شانه می‌شود. خوابیدن طولانی مدت روی یک سمت بدن، قرار دادن دست زیر بالش، یا وضعیت نامناسب بدن نیز از عوامل تحریک درد شانه هستند. افراد شاغل در آرایشگری، نقاشی ساختمان، آشپزی و کارهای تولیدی به دلیل حرکات تکراری دست‌ها بیشتر در معرض آسیب شانه قرار دارند.
آیا درد شانه همیشه مشکل عضلانی-اسکلتی است؟
همیشه درد شانه به واسطه ساختارهای عضلانی و استخوانی نیست. مشکلات عصبی هم می‌توانند باعث درد شانه شوند. شرایطی مانند رادیکولوپاتی گردنی (فشار روی ریشه‌های عصب گردنی)، نوروپاتی محیطی، فشردگی یا آسیب عصب اگزیلاری یا فوق‌کتفی همه می‌توانند نقش داشته باشند. در این حالت‌ها، علاوه بر درد، علائمی مانند گزگز، بی‌حسی، ضعف یا انتشار درد به سمت بازو و ساعد وجود دارد. بیماری‌های سیستمیک مثل دیابت یا کمبود ویتامین B12 هم می‌تواند باعث درگیری عصبی و بروز درد شانه شوند.
تشخیص علت درد شانه چگونه انجام می‌شود؟
تشخیص دقیق علت شانه درد نیازمند بررسی کامل توسط پزشک متخصص ارتوپدی است. او با بررسی شرح حال، معاینه فیزیکی، تست‌های حرکت و بررسی حساسیت موضعی ابتدا تشخیص اولیه را مطرح می‌کند. در صورت نیاز از تصویربرداری مانند عکس رادیوگرافی (X-ray) برای بررسی شکستگی، آرتروز یا تغییر شکل استخوانی استفاده می‌شود. MRI ابزار کاربردی برای نمایش وضعیت تاندون، بافت نرم، پارگی یا التهاب روتاتور کاف است و گاهی CT اسکن یا آزمایش‌های الکتروفیزیولوژیک مثل EMG و NCV جهت ارزیابی عملکرد عصب‌ها توسط پزشک تجویز می‌گردد.
درمان‌های غیر جراحی درد شانه
در بسیاری از موارد، درمان غیر جراحی شانه درد مؤثر و ترجیح داده می‌شود؛ به شرطی که اقدام مناسب و به موقع صورت گیرد. روش‌های درمانی غیر جراحی شامل موارد زیر است:
- استراحت نسبی: پرهیز از فعالیت‌هایی که سبب تشدید درد می‌شوند.
- استفاده از کمپرس سرد: گذاشتن کیسه یخ برای کاهش تورم و درد در ۷۲ ساعت نخست توصیه می‌شود.
- مصرف داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی: مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن یا مصرف استامینوفن طبق تجویز پزشک جهت تسکین درد.
- فیزیوتراپی و تمرینات اصلاحی: حرکات کششی و تقویتی و آموزش وضعیت بدنی مناسب برای بازیابی عملکرد طبیعی شانه تحت نظر فیزیوتراپیست انجام می‌شود.
- ماساژ درمانی: در برخی موارد باعث بهبود درد و رفع گرفتگی عضلانی می‌شود.
- تکنیک‌های مدرن مانند اوزون تراپی و پی آر پی: برای برخی بیماران، روش‌هایی مانند تزریق گاز اوزون یا پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) جهت ترمیم تاندون‌ها و کاهش التهاب مؤثر است.
- تزریقات استروئیدی: در موارد التهابی شدید، تزریق محدود کورتون توسط متخصص منجر به فروکش‌کردن سریع درد خواهد شد.
همچنین اصلاح وضعیت خواب، رعایت اصول ارگونومی در انجام کار و تقویت عضلات اطراف شانه نقش اساسی در پیشگیری و کنترل علائم دارد. بسیاری از بیماران با مراقبت صحیح و پیگیری منظم نزد ارتوپد، بهبودی مطلوبی را تجربه می‌کنند.
چه زمانی باید حتماً به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورتی که درد شانه شما شدید، ناگهانی یا همراه با تورم قابل توجه باشد، دامنه حرکتی شانه به طور محسوسی کاهش یافته باشد، یا پس از چند روز بهبودی حاصل نشود، ضروری است هرچه سریع‌تر به متخصص ارتوپد یا فوق تخصص شانه مراجعه کنید. همچنین اگر درد به سمت قفسه سینه تیر می‌کشد، دچار تنگی نفس، اختلال در حرکت، یا بی‌حسی دست شده‌اید، و یا سابقه ضربه یا تصادف جدی داشته‌اید، مراجعه فوری به پزشک اهمیت بالایی دارد. اگر ساکن شرق تهران هستید، می‌توانید با مراجعه به مطب دکتر بابک حسین‌زاده در شرق تهران، یکی از پزشکان مجرب این منطقه، از خدمات تخصصی ویزیت و درمان بهره‌مند شوید.
درمان جراحی شانه درد
در مواردی که درد شانه به درمان‌های غیرجراحی پاسخ ندهد یا فرد دچار پارگی کامل تاندون، ناپایداری مزمن مفصل، شکستگی‌های شدید یا آرتروز پیشرفته شود، جراحی به عنوان انتخاب اصلی مطرح می‌شود. روش‌های جراحی شامل آرتروسکوپی شانه (جراحی با کمترین برش و دوربین)، جراحی باز و در برخی موارد تعویض کامل مفصل شانه است. پس از جراحی، پیگیری فیزیوتراپی و توانبخشی دقیق برای کسب نتیجه مطلوب ضروری است.
پیشگیری از درد شانه؛ نکات کاربردی
اگرچه همه دلایل درد شانه قابل پیشگیری نیست، اما با رعایت چند نکته ساده می‌توان از آسیب‌های غیر ضروری این مفصل مهم جلوگیری کرد. مواردی مانند حفظ وضعیت صحیح بدن، تقویت عضلات دور شانه، پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین به طور ناگهانی، استفاده از حرکات کششی روزانه به ویژه پس از نشستن طولانی هنگام کار با رایانه و خواب مناسب (توصیه به خواب به پشت، انداختن بازو کنار بدن یا روی سینه) از موثرترین راهکارهای پیشگیرانه است. همچنین افرادی که ورزش‌های سنگین انجام می‌دهند باید تحت نظر مربی تمرین و از گرم کردن و سرد کردن مناسب بهره بگیرند.
جمع‌بندی؛ شانه درد مزمن قابل مدیریت است
درد شانه و به ویژه شانه درد مزمن هرچند می‌تواند چالش‌های زیادی برای فرد ایجاد کند، اما با تشخیص دقیق، درمان مناسب زیر نظر پزشک ارتوپد و پیروی از دستورات فیزیوتراپی و مراقبت‌های منزل، اکثر افراد به زندگی فعال و بدون محدودیت بازمی‌گردند. درمان زودهنگام اجازه می‌دهد تا از بروز عوارضی مانند خشکی مفصل و کاهش حرکات شانه پیشگیری شود. بنابراین درد شانه را نباید ساده گرفت و توصیه می‌شود در صورت استمرار یا شدت علائم، مشاوره با متخصص ارتوپدی را در اولویت قرار دهید. توجه به سلامتی شانه، ضامن کیفیت زندگی و حفظ استقلال حرکتی است.